Zdrowie psychiczne u żużlowców, czyli poważny temat, którego wszyscy unikają

Żużel często bywa nazywany czarnym sportem. Odnosi się to oczywiście do tego, że pochłonął on olbrzymią ilość ludzkich istnień (na skutek obrażeń na torze zmarło 339 żużlowców). Powodem śmieci żużlowców nie zawsze są jednak obrażenia związane z uprawianą dyscypliną. Coraz częstszym powodem śmierci żużlowców są próby samobójcze, a problemy psychiczne coraz częściej towarzyszą żużlowcom, którzy nie zawsze potrafią sobie z nim poradzić.

O wypadkach czy kontuzjach zawodników słyszymy niemal na okrągło. Pisze się o tym wszędzie, a kibice z chęcią klikają w takie artykuły i zgłębiają temat. Niewiele natomiast słyszy się o problemach psychicznych wśród zawodników. Nie wynika to jednak z tego, że jest to niezwykle rzadkie zjawisko i niemal nie występuje. Wynika to z tego, że temat ten (podobnie jak w życiu codziennym) jest tematem tabu.

Ogólna wiedzy o chorobach i zaburzeniach psychicznych wśród ludzi jest niezwykle mała i szczątkowa: „wariat”, „czubek” to jedne z łagodniejszych określeń, jakie słyszą osoby dotknięte problemem ze zdrowiem psychicznym. O chorobach psychicznych często się milczy, jednakże ich występowanie jest tak naprawdę częstsze, niż można potencjalnie przypuszczać. Problemy psychiczne, według statystyk, mogą na pewnym etapie życia występować u nawet u co trzeciego z nas.

Problemy psychiczne mogą dotknąć każdego i nikt nie jest w pełni na nie odporny. Dotyczy to również żużlowców i nie omija ich. Co prawda o problemach żużlowców w tej sferze słyszymy ostatnio nieco częściej, wciąż jest to jednak temat, który jest mocno bagatelizowany.

W ostatnich latach wielu żużlowców mierzyło lub mierzy się z różnego rodzaju problemami psychicznymi, strachem czy chorobami:

• Rafał Karczmarz. Jednym z tych żużlowców, którzy w ostatnich latach musieli mierzyć się ze strachem przed jazdą na żużlu oraz wypaleniem zawodowym, był Rafał Karczmarz, który reprezentował barwy Stali Gorzów, Stali Rzeszów oraz Wilków Krosno. Ostatnio dużo mówi się o tym, że żużlowiec może zakończyć żużlową karierę. Informację taką potwierdził niedawno Grzegorz Leśniak, czyli prezes Wilków Krosno, który wprost powiedział, że Rafał rozważa taką ewentualność, choć do końca sezonu pozostaje on do dyspozycji działaczy klubu z Podkarpacia. Nie pierwszy raz jednak wychowanek Stali Gorzów, rozważa zakończenie kariery. Rafał Karczmarz bowiem na koniec sezonu 2019 zapowiedział koniec kariery. Żużlowiec wspomniał też o blokadzie w głowie przy kontakcie z innym zawodnikiem na torze. Ta pojawiła się po kilku groźnych wypadkach. Później Karczmarz wrócił jeszcze na tory, ale teraz coraz więcej wskazuje, że więcej nie zobaczymy go na torach. Trener Stali Gorzów mówi wtedy: Karczmarz stracił chęci do jazdy. Być może ta myśl dojrzewała w nim od jakiegoś czasu. Zarówno klub jak i Karczmarz mówili o tym, że największym problemem Karczmarza był strach przed jazdą, z którym nie mógł on sobie poradzić.
• Fredrik Lindgren. Przykład Fredrika Lindgrena jest nieco inny niż Rafała Karczmarza. Szwed po sezonie 2021 załamał się mentalnie, a problem z powikłaniami po koronawirusie spowodował, że musiał on wcześniej zakończyć tamten sezon i skupić się na swoim zdrowiu. Na żużlowca wylało się wtedy wiadro pomyj ze strony zarówno kibiców, żużlowców jak i ekspertów. Cała ta nagonka niewątpliwie nie pomogła Szwedowi w tamtym momencie. O całej sprawie wypowiedział się również psycholog Jacek Kanclerz, który zwrócił uwagę na to, że problemy psychiczne nie są tematem do żartów czy krytyki, a Szwedowi należy okazać wsparcie.
  

• Tomas H. Jonasson. Przypadek Tomasa Hjelma Jonassona jest niewątpliwie jednym z trudniejszych w ostatnich latach. Ekstrawagancki Szwed budzi wiele kontrowersji i od wielu lat dzieli społeczeństwo. Dobrze pamiętamy, chociażby konflikt zawodnika z Ryszardem Dołomisiewiczem z tego sezonu. Szwed jednak poinformował jakiś czas temu, że ma problemy zdrowotne i zmaga się z depresją oraz cierpi na ADHD. Sam żużlowiec w szwedzkich mediach przyznał, że miewa stany lekowe oraz napady paniki.
• Craig Cook, Ty Proctor, Josh Auty i Lewis Bridger. Wszyscy czterej przerwali swoją karierę żużlową w 2021 roku w podobnym okresie. Każdy z nich mierzył się z problemami pozasportowymi, które rzutowały na ich wyniki na torze. O Cooku mówiło się wówczas najgłośniej, ponieważ był on swego czasu uczestnikiem cyklu Grand Prix. W mediach działacze “Czarownic” mówili: Craig walczy obecnie ze swoim zdrowiem psychicznym, które dręczy go przez dłuższą część kariery. Stwierdziliśmy, że potrzebuje odpoczynku, co poparł on sam.

Wymienione wyżej przypadki, to tylko te najgłośniejsze, związane z przerwą w startach lub też zakończeniem kariery. W świecie żużla mieliśmy jednak również o wiele tragiczniejszych historii. Od 1985 14 żużlowców popełniło bowiem samobójstwo:

• Robert Dados. Indywidualny mistrz świata juniorów z 1998 roku. W 2000 roku uległ on groźnemu wypadkowi na w Grudziądzu. Od tego czasu zdiagnozowano u niego stany depresyjne, które doprowadziły do kilku prób samobójczych w 2003 roku. Dados 23 marca 2004 powiesił się w stodole w rodzinnym domu w Piotrowicach Wielkich. Zmarł tydzień później w szpitalu.

• Piotr Gancarz. Zawodnik kojarzony głównie ze Stalą Rzeszów w 1989 r. zdobył w Rzeszowie brązowy medal młodzieżowych drużynowych mistrzostw Polski. Popełnił samobójstwo w kwietniu 2000 roku.
• Łukasz Romanek. Największy sukces odniósł w 2001 roku w czeskich Pardubicach, zdobywając tytuł Indywidualnego mistrza Europy juniorów. W tym samym roku zajął IX miejsce w finale Indywidualnych mistrzostw świata juniorów. Na arenie krajowej największym osiągnięciem Romanka było zdobycie w 2003 roku tytułu Młodzieżowego Indywidualnego Mistrza Polski oraz Młodzieżowego Mistrza Polski Par Klubowych. Popełnił samobójstwo 2 czerwca 2006, wieszając się w garażu w Wilczej.
• Jarosław Kalinowski. Największy sukces w karierze odniósł w 1989 r. w Gdańsku, gdzie wspólnie z Jarosławem Olszewskim i Tomaszem Gollobem zdobył złoty medal młodzieżowych mistrzostw Polski par klubowych. Zginął śmiercią samobójczą przez powieszenie po tym, jak kilka dni wcześniej zamordował własną żonę.
• Tomasz Jędrzejak. To chyba najgłośniejszy przykład żużlowca, który odebrał sobie życie w ostatnich latach. Jędrzejak jako żużlowiec został młodzieżowym drużynowym mistrzem Polski, dwukrotnym (2000, 2001) brązowym medalistą w Mistrzostwach Polski par klubowych oraz indywidualnym mistrzem Polski na torze w Zielonej Górze w 2012 roku. 14 sierpnia 2018 został znaleziony martwy we własnym domu w Przybysławicach, gdzie popełnił samobójstwo. 

• Inne przykłady. Billy Sanders, Kenny Carter, Karol Lis, Aleksandr Dowżenko, Walerij Szlapugin, Grzegorz Daniluk, Bartosz Bietracki, Danny Ayres oraz Rafał Kurmański.

Z problemami psychicznymi po zakończeniu kariery zmagał się również Edward Janczarz, który po zakończeniu kariery zmagał się z depresją. Karierę zakończył, organizując w Gorzowie Wielkopolskim turniej pożegnalny w 9 sierpnia 1986 roku. Doszło tam do wypadku, w wyniku którego doznał wstrząsu mózgu, pęknięcia podstawa czaszki i złamania łopatki. Urazy te spowodowały, że zawodnik zmagał się z licznymi problemami, w tym z tymi natury psychicznej. 11 stycznia 1992 podczas kłótni domowej został śmiertelnie ugodzony nożem przez drugą żonę.

Problemy psychiczne wśród żużlowców są niewątpliwie ogromnym problemem. Sytuacja sportowców generuje określone zagrożenia, które wynikają z braku możliwości normalnego funkcjonowania w środowisku. Dlatego niewątpliwe dużym krokiem do przodu jest organizowanie wsparcia dla żużlowców przez Polski Związek Motorowy, który od 2021 roku działa w naszym kraju. Do dyspozycji zawodników są: Barbara Gojżewska – doświadczona psycholog i psychoterapeuta, posiadająca Europejski Certyfikat Psychoterapii oraz Witold Gojżewski – psycholog i certyfikowany psychoterapeuta NLPt. Wsparcie dla żużlowców działa całą dobę.

– Jeśli chcesz porozmawiać ze specjalistami lub zadać im pytanie – oni postarają się na nie odpowiedzieć. Wspólnie znajdziecie pomysły, które pomogą poradzić sobie w trudnych sytuacjach – czytamy na stronie PZM.

– Klasyczny model interwencji kryzysowej polega na zapewnieniu wsparcia emocjonalnego, poczucia bezpieczeństwa oraz zredukowaniu lęku i towarzyszących mu obaw. Do tej pory pojęcie kryzysu i interwencji kryzysowej w sporcie żużlowym dotyczyło głównie kontuzji i ich następstw oraz tragicznych w skutkach sytuacji z życia zawodników. Trudna sytuacja to najlepszy moment na udzielenie pomocy i wsparcia. Ale też takie sytuacje niosą w sobie nadzieję na zmianę i rozwój. Dlatego też psycholog może pomóc przetrwać ten trudny czas, ale również nakierować myśli i działania na obszary do przepracowania, dzięki czemu zawodnik stanie się lepszy pod względem przygotowania mentalnego – mówiła Julia Chomska w rozmowie z speedwayekstraliga.pl

• Żużel. Falubaz trzyma ręke na pulsie w sprawie juniora. W kolejce ustawia się inny klub
• Żużel. Zadebiutuje w cyklu. Grand Prix w Warszawie będzie dla niego wyjatkowe
• Żużel. Miał być jednym z lepszych w lidze, a niespodziewanie odchodzi. Trener zastanawia się, co się stało
• Żużel. Różnice pomiędzy Ekstraligą a Speedway 2. Ekstraligą. Zawodnik wyjaśnia
• Żużel. Rosjanie nie wrócą do ścigania! FIM podtrzymuje decyzję