Żużel. Działacz żużlowy, który walczył o Warszawę. Niezwykła historia Władysława Pietrzaka

Działacz żużlowy, który walczył o Warszawę. Niezwykła historia Władysława Pietrzaka – powstaniec, sędzia i ojciec polskiego speedwaya

1 sierpnia to data, która na zawsze zapisała się w historii Polski. Tego dnia wspominamy wybuch Powstania Warszawskiego – heroicznego zrywu tysięcy młodych Warszawiaków i Warszawianek, którzy stanęli do nierównej walki z niemieckim okupantem. Wielu z nich oddało życie za wolność. Wśród uczestników powstania był również Władysław Pietrzak – postać dobrze znana kibicom żużla, zwłaszcza tym starszym. Zanim został jednym z najważniejszych działaczy polskiego speedwaya, walczył o niepodległość w 1944 roku w Warszawie.

Władysław Marian Pietrzak przyszedł na świat 8 listopada 1919 roku w Warszawie – w sercu Polski, która zaledwie rok wcześnie odzyskała niepodległość. To był czas wielkich nadziei, ale i ogromnych wyzwań – trwała już wówczas wojna polsko-bolszewicka. Ojciec przyszłego działacza, również noszący imię Władysław, był ogrodnikiem oraz wykładowcą Szkoły Głównej Gospodarstwa Wiejskiego, natomiast matka Zofia pracowała w szkole jako katechetka. Od najmłodszych lat Pietrzak przejawiał zamiłowanie do sportu, a szczególnie fascynowała go motoryzacja, która w Polsce właśnie zaczynała nabierać rozpędu.

Jako młody chłopak uczęszczał do Szkoły Mazowieckiej, mieszczącej się przy ul. Klonowej. Po zdaniu matury rozpoczął studia na Politechnice Warszawskiej, a jego motoryzacyjna pasja szybko nabrała tempa. Już w 1937 roku wstąpił do stołecznego Polskiego Koła Motocyklowego, a także do Polskiego Związku Motorowego, stawiając pierwsze poważne kroki w środowisku sportów motorowych. Zaczął również pisać – publikował artykuły o tematyce motoryzacyjnej, a w warszawskim tygodniku „Start” pełnił funkcję redaktora działu motoryzacyjnego. Równocześnie angażował się organizacyjnie – działał w zarządzie Sekcji Samochodowej Koła Mechaników Studentów PW, łącząc pasję ze swoją edukacją.

Wybuch II wojny światowej brutalnie przerwał młodzieńcze plany Pietrzaka. Zamiast budować inżynierską lub też dziennikarską karierę, chwycił za broń. Pod pseudonimem „Prus” działał w strukturach Armii Krajowej, konkretnie w Kedywie i VII Obwodzie „Obroża” (rejon V „Gątyń” – Piaseczno) Warszawskiego Okręgu AK. Posiadał legitymację AK-owską o numerze 54083. Gdy 1 sierpnia 1944 roku rozpoczęło się powstanie warszawskie, Pietrzak walczył z okupantem w stopniu kaprala w szeregach batalionu „Oaza”, w kompanii „Krawiec”.

Jego szlak bojowy prowadził przez Sielce, Sadybę i Mokotów. W powstańczym zrywie brała też udział jego młodsza siostra, Zofia (pseudonim „Marta”), jako łączniczka. Za swoją wojenną działalność Władysław Pietrzak został uhonorowany licznymi odznaczeniami – zarówno przez władze Polski Ludowej, jak i przez środowiska emigracyjne. Wśród nich znalazły się m.in. Krzyż Armii Krajowej, Krzyż Partyzancki oraz Warszawski Krzyż Powstańczy*.

ZOBACZ TAKŻE: Historie, które zapisały się w żużlowej pamięci
Żużel. Drużynowy Puchar Świata 2009: deszcz, nerwy i złoto Polaków w legendarnym finale w Lesznie
Żużel. Zmarł Edward Kupczyński – pierwszy mistrz Polski na żużlu z Wrocławia i legenda powojennego speedway’a

Po wojnie Pietrzak osiadł w Bytomiu wraz z żoną Władysławą, zwaną Adą (1923–1995). Tam kontynuował swoją zawodową drogę – pracował jako dziennikarz i działacz sportowy, a także ukończył studia inżynierskie. W latach 1950–1952 pełnił funkcję przewodniczącego sekcji motocyklowej Polonii Bytom, aktywnie uczestnicząc w odbudowie polskiego sportu motorowego. Miał też ogromny wkład w reaktywację Śląsko-Dąbrowskiego oddziału Polskiego Związku Motorowego, gdzie został mianowany kapitanem sportowym i szefem propagandy. Już wtedy można było zauważyć, że żużel i motoryzacja to dla niego coś więcej niż tylko pasja. Spełniał się także na polu organizatora – na jego koncie znalazło się wiele prestiżowych imprez, takich jak Sześciodniówka czy Rajdy Tatrzańskie.

Od 1956 roku Pietrzak zasiadał w zarządzie Polskiego Związku Motorowego, a jego wpływy w krajowym środowisku stale rosły. W latach 1966–1970 pełnił funkcję wiceprezesa PZM, a w okresie 1977–1983 był zastępcą sekretarza generalnego. Pracował także jako dyrektor Biura Sportu Zarządu Głównego PZM.

O Pietrzaku śmiało można powiedzieć, że był jednym z architektów polskiego żużla – dosłownie i w przenośni. To on tworzył regulaminy, opracowywał wytyczne dotyczące budowy torów, a także zasiadał w komitetach organizacyjnych wielu prestiżowych imprez w kraju. Był również sędzią żużlowym z najwyższej półki. Sędziował m.in. mecz finałowy DMP w 1952 roku pomiędzy CWKS Wrocław, a Unią Leszno (19-35) oraz wrocławski finał DMŚ w 1961 roku (złoty medal Polaków).

Pietrzak nie ograniczał się jednak tylko i wyłącznie do krajowego podwórka – aktywnie działał również na arenie międzynarodowej. Już w 1955 roku został polskim delegatem na Kongres FIM, a rok później wszedł w skład Podkomisji Wyścigów Torowych, gdzie z czasem objął funkcję przewodniczącego. Pomogły mu w tym nie tylko ogromne doświadczenie i posiadana wiedza, ale też znajomość kilku języków obcych. W 1973 roku, po powołaniu do życia Komisji Wyścigów Torowych (CCP, fr. Commission Courses sur Pistes), został jej pierwszym prezydentem – funkcję tę pełnił aż do 1982 roku. W latach 1959–1973 zasiadał w Międzynarodowej Komisji Turystyki Motorowej FIM, a od 1983 roku był członkiem międzynarodowego komitetu Fair Play przy UNESCO.

Po powstaniu NSZZ „Solidarność”, w 1981 roku Pietrzak zabrał na kongres FIM w Tokio znaczki solidarnościowe i rozdawał je zebranym tam uczestnikom. Ten symboliczny gest nie spodobał się jednak wszystkim przybyłym do Japonii – delegat z Czechosłowacji doniósł na niego jako na „wywrotowca”, wiernie trzymając stronę ustroju socjalistycznego.„Aferą znaczkową” zajęło się Ministerstwo Spraw Wewnętrznych, sprawa trafiła także do Polskiego Związku Motorowego. W efekcie cofnięto Pietrzakowi paszport, przez co nie mógł opuszczać kraju ergo nie mógł uczestniczyć w obradach kongresów FIM etc. Dopiero zmiana ustroju otworzyła mu ponownie drzwi na świat. W 1990 roku pojawił się na pierwszym kongresie FIM po przemianach ustrojowych, który odbywał się w Budapeszcie. Obradujący powitali go owacyjnie.

W. Pietrzak przez lata pracował nad ujednoliceniem międzynarodowych regulaminów i nieustannie działał na rzecz rozwoju żużla, zarówno w Polsce, jak i za granicą. Za swoje zasługi został uhonorowany tytułami Honorowego Członka FIM, Honorowego Prezydenta CCP oraz Honorowego Członka PZM, w którego zarządzie zasiadał aż do 1987 roku. Działał też w Głównej Komisji Sportu Żużlowego (do 1989 roku). W 1983 roku otrzymał srebrną odznakę FIM za wkład w rozwój światowego motocyklizmu.

Pietrzak dał się poznać nie tylko jako działacz i sędzia, ale również jako utalentowany dziennikarz i publicysta. Po wojnie współpracował z katowickim „Sportem”, a także z wieloma innymi tytułami prasowymi. Przez lata był również związany z Polskim Radiem i telewizją, gdzie w katowickim ośrodku współtworzył popularny „Magazyn Postępu Technicznego”. Po zmianie ustroju nie zwalniał tempa – regularnie publikował w żużlowych mediach, takich jak „Tygodnik Żużlowy”, „Świat Żużla”, „Półka Kibica Żużlowego” czy „Liga Żużlowa”.

Władysław Pietrzak zmarł 27 marca 2008 roku po długiej chorobie, w wieku 88 lat. W jego pogrzebie uczestniczyli bliscy, przedstawiciele środowiska żużlowego, delegacje PZM i FIM oraz żołnierze Wojska Polskiego. Uroczystość miała podniosły charakter – z salwami honorowymi i symbolicznym odpaleniem motocykla żużlowego na zakończenie ceremonii. Na nagrobku małżeństwa Pietrzaków na Starych Powązkach (kwatera 98, rząd 4, miejsce 30) widnieją symboliczne słowa. O Adzie napisano: Kochała życie, Kraków i góry. O Władysławie z kolei: Powstaniec Warszawski. Dziennikarz, znawca sportu żużlowego. I trudno o lepsze podsumowanie jego życiowej drogi – bo żużel nie był dla niego wyłącznie pasją. Był prawdziwym ekspertem tej dyscypliny – jej historii, przepisów i ludzi, którzy ją tworzyli.

Po śmierci Władysława Pietrzaka pamięć o nim nie zgasła. Zorganizowano m.in. wystawę poświęconą jego działalności, a także wydano okolicznościową publikację**, przypominającą jego wkład w rozwój sportów motorowych. Inicjatorem tych działań było Warszawskie Towarzystwo Speedwaya, które równolegle podejmowało próby reaktywacji żużla w stolicy. Dla tych, którzy nie wiedzą – towarzystwo działa do dziś i wciąż pielęgnuje tradycję warszawskiego żużla (https://www.wtswarszawa.pl/).

W 2011 roku zorganizowano I Memoriał Władysława Pietrzaka – choć nie był to klasyczny turniej, a symboliczny bieg pamięci, rozegrany po finale rundy Młodzieżowych Drużynowych Mistrzostw Polski. W historycznej pierwszej edycji zwyciężył Piotr Pawlicki, pokonując Kacpra Gomólskiego, Adriana Cyfera i Macieja Fajfera.

Memoriał W. Pietrzaka ma wyjątkowy charakter – jako prawdopodobnie jedyny memoriał żużlowy na świecie odbywa się co roku na innym torze. Choć najczęściej rozgrywany jest przy okazji innych imprez, nie traci przez to na znaczeniu. Poniżej prezentujemy zestawienie dotychczasowych edycji zawodów organizowanych na cześć powstańca warszawskiego i wybitnego działacza żużlowego.

* Rozmowę z W. Pietrzakiem na temat jego młodości, działalności konspiracyjnej i powstania warszawskiego można przeczytać pod adresem: https://www.1944.pl/archiwum-historii-mowionej/wladyslaw-marian-pietrzak,2831.html

** Publikacja ta (Władysław Pietrzak. Życie i działalność) została wydana w pierwszą rocznicę śmierci W. Pietrzaka. Stanowiła ona podstawę do napisania niniejszego tekstu. Dostępna jest pod adresem: https://www.wtswarszawa.pl/wp-content/uploads/2012/06/do_druku.pdf

*** Memoriał, z przyczyn pogodowych, odbył się w 2016 roku.

**** Podobnie jak wcześniejsza edycja, ze względu na warunki atmosferyczne, memoriał odbył się w 2017 roku.

• Żużel. Przemysław Pawlicki bezbłędny w Kalifornii! Pokonał Łagutę i Janowskiego
• Żużel. Prezes Włókniarz Częstochowa z dużą szczerością! Nie obiecuje cudów
• Żużel. Patryk Dudek zaskakuje szczerością! „Być dobrym człowiekiem – to ważniejsze niż medale”
• Żużel. Włókniarz Częstochowa zatrzymuje Duńczyka! Zostaje mimo plotek o odejściu
• Żużel. Miał być gwiazdą turnieju w USA! Poważny upadek i operacja za oceanem!